van klanten en een efficint, kosten effectief en kwaliteit weergevende bedrijfsvoering . De verantwoordelijkheid van deze doelen ligt bij de managers. Het kwaliteitsmanagement van DSM is onder andere gebaseerd op een ISO 9000 certificering. Bovendien heeft elke werknemer de verantwoordelijkheid om zorgvuldig aandacht te besteden een goede huishouding, product kwaliteit, klanten relaties en kosten effectiviteit4. Door regelmatige trainingen en scholing worden de werknemers op deze verantwoordelijkheden gewezen. Daarnaast bestaat erbij DSM een zogenaamd Responsible Care programma, dit programma draagt zorg voor veiligheid, gezondheid en milieu (VGM). Responsible Care is een wereldwijd actieprogramma van de chemische industrie. DSM heeft dit programma in 1991 ondertekend en zich daarmee verplicht mede invulling aan het RC-programma te geven. Het Responsible Care programma zal later in deze paper nog aan de orde komen5. DSM stelt dus hoge eisen aan de kwaliteit, van grondstof tot en met de aflevering bij de klant. DSM streeft erna om uitsluitend samen te werken met toeleveranciers, die hoogwaardige producten leveren en sterk zijn in procesbeheersing, techniek en kwaliteitszorg. De DSM organisatie is werkzaam in verschillende sectoren uiteenlopend van fine chemicals tot engineering plastic products. Om de kwaliteit in deze verschillende sectoren te waarborgen heeft iedere afdeling (ingedeeld naar de sector) een eigen onderzoekslaboratorium waarin voortdurend wordt getoetst of de producten aan de strengste eisen voldoen. Naast een ISO 9000 certificering bestaat er dan ook een certificering voor de Hazard Analysis Critical Points (HACCP). Dit is een systeem om de productveiligheid te waarborgen . Controle van het ISO 9000 en HACCP systeem vindt regelmatig plaats door interne audits en twee keer per jaar door externe instanties. Ter illustratie van de bovenstaande zullen wij een aantal stappen uit het kwaliteitssysteem van DSM Bakery Ingredien...